Fokken met een gesloten populatie is niet zo eenvoudig.
Er zijn allerlei rekenmodellen losgelaten om te bekijken hoe je dat op een veilige manier kunt doen. Daaruit is gebleken dat je voor een gezonde populatie, die zichzelf in stand kan houden, 1000 dieren nodig zijn, die genetisch onverwant moeten zijn. Onverwant, dat wil dus zeggen dat er geen, maar dan ook werkelijk geen enkele verwantschap mag zijn. En die 1000 dieren moeten dan ook nog “willekeurig fokken”. Dat wil dus zeggen zonder planning en gewoon zoals het uitkomt. U begrijpt, zulke populaties zijn er niet in de kynologie. Geen enkel ras heeft 1000 onverwante dieren. En geen enkele fokker zal zijn dieren zomaar hun gang laten gaan. Als je de zaak gezond wilt houden moet je het dus aanpakken met een plan, een fokbeleid. We weten dat als je je in grote lijnen aan een aantal regels houdt, de boel in genetisch opzicht goed onder controle te houden is. En met onder controle wordt dan bedoeld: relatief weinig ziekte en geen inteeltdepressie. Hoe pak je dat aan? Om te beginnen moet je zorgen dat de verwantschap tussen fokdieren niet groot is. Daar zou je dus regels voor kunnen opstellen. Je kunt een beperking leggen op het COI, inteeltcoëfficiënt, van een combinatie. Het COI is een kansberekening op gelijke genen in de nakomelingen. Het is duidelijk: veel gelijke genen betekent dat de dieren op hun ouders lijken. Maar het betekent ook dat ze gelijke genen hebben in alle opzichten. Ook de verkeerde genen.
Dat is hoe ziektes zich kunnen gaan uiten. En omdat we dat niet willen is een lage COI dus wenselijk.
Zo’n COI is te berekenen met de meeste databases, zooeasy is bijvoorbeeld een prima voorbeeld. Je zou een limiet kunnen stellen over 10 generaties. Ideaal zou zijn 0,5%, maar dat lukt bij maar weinig rassen. Het is dus aan te raden te kijken wat het rasgemiddelde is, en dan te proberen daar in elk geval onder te blijven. Dan stijgt het gemiddelde nog steeds, maar wel zo langzaam als haalbaar is.
Als een dier zich voortplant geeft hij de helft van zijn genetisch materiaal aan de nakomelingen. De andere ouder doet dat ook. Dat betekent dat van beide ouders telkens maar een helft in een nakomeling terugkomt. De andere helft gaat verloren. Om die reden is het belangrijk uit elk nest nakomelingen in de fokkerij in te zeten. Zodat die genen in elk geval behouden blijven.
De variatie is klein maar moet zo groot mogelijk gehouden worden om een ras gezond te houden.
Verder is een limiet op het aantal dekkingen ook aan te raden. Want als een dier in alle dieren van de populatie zijn genen heeft verspreid, worden die genen homozygoot, gelijk dus. En we zagen hierboven al dat dat niet handig is. Een goede richtlijn is te zorgen dat een reu bijvoorbeeld niet meer dan 5% van de populatie voor zijn rekening neemt. Worden er dus 20 nesten geboren per jaar, dan zou hij er daarvan maar één moeten verzorgen. Op die manier worden eventuele risico’s gespreid. Want het zal je maar gebeuren dat een reu een probleem blijkt te vererven terwijl hij al 30 nesten op zijn naam heeft staan… dan zit dat probleem, zeker als de populatie niet zo groot is, al snel door het hele ras.
Als een ras weinig founders heeft, zoals bij eigenlijk alle Nederlandse rassen het geval is, is het nog belangrijker te zorgen dat er gespreid gefokt wordt. Als we bij de Drent uitgaan van 20 founders, en we gaan er van uit dat die allemaal nog hun genen in het ras hebben, dan is dat dus een heel erg smalle basis. Bij zo’n basis is het absoluut aan te raden in elk geval te spreiden, de COI zo laag mogelijk te houden en het aantal dekkingen te limiteren.
